W związku z beatyfikacją Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci nauczyciele oraz uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1 im. ks. prof. Józefa Tischnera w Starym Sączu - uczestniczący w realizacji zadań autorskiego projektu edukacyjnego „Był sobie sztetl…” popularyzującego wiedzę o II wojnie światowej i Holocauście - włączyli się w inicjatywy upamiętniające dzieje bohaterskiej Rodziny z Markowej na Podkarpaciu, których historię zalicza się do najsłynniejszych spośród wszystkich wojennych biografii Polaków uhonorowanych decyzją Instytut Yad Vashem zaszczytnym tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przyznawany jest przez Państwo Izrael ludziom z całego świata za bezinteresowną pomoc udzielaną Żydom prześladowanym przez nazistowskie Niemcy podczas II wojny światowej. Dotychczas tytuł Sprawiedliwego otrzymało ponad 28 tysięcy osób z 51 krajów, w tym ponad 7 tysięcy Polaków.
Postawa i męczeństwo Rodziny Ulmów stanowi świadectwo kultury solidarności, która podczas II wojny światowej kształtowała zachowania i czyny wielu Polaków w stosunku do ich żydowskich sąsiadów.
W ramach inicjatyw zaproponowanych przez autorkę i koordynatorkę projektu „Był sobie sztetl...” młodzież starosądeckiej SP1 uczestniczyła w ekranizacji filmów dokumentalnych przygotowanych przez historyków Instytutu Pamięci Narodowej: „Błogosławieni Sprawiedliwi, albowiem... Opowieść o Rodzinie Ulmów”, „Historia dla Ciebie – pamięć”.
W projekcie uczestniczyły klasy: 5 a, 5 b, 6 a, 6 b. Wydarzenie koordynowali wychowawcy klas: Renata Jasińska – Nowacka, Agata Plata, Aneta Zbrońska, Robert Janek.
Uczniom SP1 udostępniono także sfilmowany wywiad online z Panem Jerzym Ulmą – bratankiem Józefa Ulmy. Wyjątkowe nagranie powstało z inicjatywy koordynatorek projektu „Był sobie sztetl...”: Moniki Jackowicz – Nowak - dyrektor Powiatowej i Miejsko - Gminnej Biblioteki Publicznej im. Wiktora Bazielicha w Starym Sączu oraz Jadwigi Postawy – autorki projektu. Dostępne jest na stronie internetowej starosądeckiej instytucji:
https://biblioteka-starysacz.pl/rodzina-ulmow-w-relacji-jerzego-ulmy/
Edukacyjne wydarzenie – przygotowane za zgodą dyrektora Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej Pana Waldemara Rataja, dzięki zaangażowaniu pracowników: Pana Jerzego Ulmy i Pana Marcina Zgłobisia – zaproponowano w ramach współpracy koordynatorek projektu „Był sobie sztetl…” z instytucją promującą pamięć o zwykłej – niezwykłej Rodzinie Wiktorii i Józefa Ulmów.
Józef i Wiktoria Ulmowie byli mieszkańcami czteroipółtysięcznej wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, a dzisiejszym województwie podkarpackim. Podczas okupacji niemieckiej, zapewne pod koniec 1942 r., mimo biedy i zagrożenia życia Ulmowie dali schronienie ośmiorgu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom (w Łańcucie nazywano ich Szallami), a ponadto dwóm córkom oraz wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką o nieznanym imieniu i Geni (Gołdzie) Grünfeld. O fakcie ukrywania Żydów przez rodzinę Ulmów doniósł Niemcom prawdopodobnie Włodzimierz Leś – granatowy policjant z Łańcuta. Rankiem 24 III 1944 r. przed ich dom przybyło pięciu niemieckich żandarmów oraz kilku granatowych policjantów. Dowodził nimi por. Eilert Dieken. Najpierw zamordowano Żydów, potem Józefa i Wiktorię (będącą w siódmym miesiącu ciąży). Następnie Dieken podjął decyzję o zabiciu dzieci.
Rekomendacji wydarzeniom popularyzującym historię II wojny światowej udzielił Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, stwierdzając:
Gorąco namawiam do odkrywania historii bohaterów, którzy oddali życie, niosąc pomoc tym, którzy jej najbardziej potrzebowali, w czasach, w których prosty odruch solidarności wymagał często heroizmu. Pamiętajmy o tym także dlatego, że nie wiemy, nikt z nas nie wie, czy byłoby nas wtedy na to stać…
Błogosławionej Rodzinie Ulmów - w marcu 2024 roku - dedykowany będzie IV Starosądecki Dzień honorujący Sprawiedliwych wśród Narodów Świata i Ofiary Holocaustu.
Jadwiga Postawa
